Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego ludzie wciąż wierzą w fake newsy, nawet po ich oficjalnym zdementowaniu? Odpowiedź kryje się w fascynującym zjawisku psychologicznym znanym jako continued influence effect (efekt trwałego wpływu). To mechanizm, który wyjaśnia, dlaczego pierwotnie przyjęte informacje – nawet te nieprawdziwe – tak mocno zakorzeniają się w naszych umysłach i wpływają na nasze przekonania, mimo późniejszych sprostowań.
W dobie mediów społecznościowych i błyskawicznego rozprzestrzeniania się informacji, zrozumienie continued influence effect staje się kluczowe dla każdego świadomego odbiorcy treści. To zjawisko dotyka nas wszystkich – od codziennych plotek po poważne decyzje życiowe, od wyborów konsumenckich po decyzje polityczne. Pokazuje, jak trudno jest „odprogramować” nasz umysł z raz przyjętych przekonań, nawet gdy wiemy, że są one błędne.
W tym artykule zagłębimy się w mechanizmy continued influence effect, poznamy jego historię i odkryjemy, jak wpływa on na nasze codzienne życie. Zrozumienie tego zjawiska może pomóc nam lepiej bronić się przed dezinformacją i podejmować bardziej świadome decyzje w świecie, gdzie prawda i fałsz często się ze sobą przeplatają.
Na czym polega continued influence effect?
Continued Influence Effect, czyli efekt trwałego wpływu, to zjawisko psychologiczne polegające na tym, że ludzie nadal opierają swoje przekonania i decyzje na zdementowanych już informacjach, nawet gdy są świadomi, że zostały one oficjalnie sprostowane.
Mechanizm ten pokazuje, jak trudno jest „wymazać” z pamięci pierwotnie przyjęte informacje, nawet jeśli później okazują się one nieprawdziwe. Jest to szczególnie istotne w dzisiejszych czasach, gdy dezinformacja rozprzestrzenia się błyskawicznie przez media społecznościowe i internet.
Kto odkrył continued influence effect i w jaki sposób?
Zjawisko to zostało po raz pierwszy szczegółowo zbadane i opisane przez Hollyn M. Johnson i Colleen M. Seifert w 1994 roku. W swoim przełomowym eksperymencie badaczki przedstawiły uczestnikom opis pożaru w magazynie, sugerując początkowo, że przyczyną były przechowywane tam materiały łatwopalne. Później informacja ta została sprostowana – wyjaśniono, że w pomieszczeniu nie było żadnych niebezpiecznych substancji. Mimo to, gdy poproszono uczestników o wyjaśnienie przyczyn pożaru, nadal powoływali się oni na obecność materiałów łatwopalnych, choć wiedzieli już, że informacja ta była nieprawdziwa.
Badania na temat continued influence effect
Johnson, H. M., & Seifert, C. M. (1994). Sources of the continued influence effect: When misinformation in memory affects later inferences. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 20(6), 1420-1436.
Susmann MW, Wegener DT. The role of discomfort in the continued influence effect of misinformation. Mem Cognit. 2022 Feb;50(2):435-448. doi: 10.3758/s13421-021-01232-8. Epub 2021 Sep 17. PMID: 34533754; PMCID: PMC8447889.
Chen G, Zhong Y and Li S (2024) The inhibitory impact of collaboration on the continued influence effect of misinformation. Front. Psychol. 15:1487146. doi: 10.3389/fpsyg.2024.1487146
Mikołaj BUCZEL, Adam SIWIAK, Malwina SZPITALAK, The Continued Influence of Misinformation Effect in Forensic Psychology, Problems of Forensic Sciences 2020 Vol. 121 (CXXI) 5-19
Jak continued influence effect objawia się w życiu codziennym?
Efekt trwałego wpływu można zaobserwować w wielu sytuacjach życia codziennego:
- W mediach, gdy pierwotne, nieprawdziwe doniesienia o jakimś wydarzeniu nadal kształtują opinię publiczną, mimo późniejszych sprostowań
- W polityce, gdzie zdementowane oskarżenia wobec polityków wciąż wpływają na ich postrzeganie przez wyborców
- W marketingu, gdy nieprawdziwe informacje o produktach konkurencji, nawet po sprostowaniu, nadal wpływają na decyzje zakupowe konsumentów
- W życiu społecznym, gdzie plotki i nieprawdziwe informacje o innych osobach utrzymują się w świadomości ludzi, mimo ich zdementowania
Zjawisko to jest szczególnie problematyczne w erze mediów społecznościowych, gdzie pierwotna, fałszywa informacja może rozejść się błyskawicznie i dotrzeć do milionów odbiorców, podczas gdy późniejsze sprostowanie często ma już znacznie mniejszy zasięg i wpływ.
Z jakimi innymi błędami poznawczymi continued influence effect wchodzi w interakcje
Efekt kontynuacji wpływu często współdziała z innymi błędami poznawczymi, takimi jak efekt potwierdzenia, efekt grupowania oraz efekt dostępności.
Efekt potwierdzenia
Efekt potwierdzenia polega na tym, że ludzie tendencją do szukania, interpretowania i zapamiętywania informacji, które potwierdzają ich już istniejące przekonania. Kiedy efekt kontynuacji wpływu występuje razem z efektem potwierdzenia, osoby często ignorują nowe dane, które mogłyby podważyć ich wcześniejsze wybory lub decyzje.
Efekt grupowania
Efekt grupowania odnosi się do tego, jak jednostki oceniają rzeczy w kontekście przynależności do grupy, a nie na podstawie obiektywnych danych. W rezultacie, ciągłe wpływy w ramach grupy mogą prowadzić do wzmocnienia błędnych przekonań.
Efekt dostępności
Efekt dostępności dotyczy tendencji do oceniania zdarzeń jako bardziej prawdopodobnych, jeśli łatwo można je sobie przypomnieć. Kontynuowane wpływy mogą wzmacniać te pamięci, prowadząc do niewłaściwych decyzji.
Jak przeciwdziałać efektowi continued influence effect
Aby skutecznie przeciwdziałać efektowi kontynuacji wpływu, ważne jest podjęcie kilku konkretnych działań.
Krytyczne podejście do informacji
Przyjrzyj się krytycznie informacjom, które napotykasz. Szukaj danych, które będą kontrastować z twoimi obecnymi przekonaniami i staraj się je analizować.
Wykorzystaj różnorodne źródła
Kiedy tworzy się newsy lub treści, korzystaj z różnych źródeł. Poszerzaj swoje horyzonty i unikaj ech w informacjach, aby mieć dostęp do różnych perspektyw i zminimalizować niebezpieczeństwo przezwyciężenia własnych uprzedzeń.
Zastosowanie metod naukowych
W miarę możliwości sprawdzaj swoje założenia oraz obserwacje zgodnie z naukowymi metodami. Rigorystyczna analiza może pomóc w uniknięciu skutków efektu kontynuacji i wprowadzić obiektywną perspektywę.
Jak wykorzystać continued influence effect błąd w copywritingu do tworzenia treści
Efekt kontynuacji wpływu może być użyty jako skuteczna technika w copywritingu.
Budowanie narracji
Zacznij od stworzenia solidnej narracji, która wprowadza odbiorcę w określony temat. Pamiętaj, że pierwsze wrażenie może być trwałe; więc wykorzystaj ten mechanizm, aby zbudować silny początek.
Powtarzanie kluczowych punktów
Kolejnym sposobem jest efektywne powtarzanie kluczowych informacji. Podkreślaj informacje, które chcesz, aby czytelnicy zapamiętali. Ta technika, wspierana przez efekt kontynuacji, zwiększy prawdopodobieństwo, że odbiorcy będą ponownie przetwarzać i chętniej powracać do tych treści.
Prezentacja dowodów
Wprowadzenie przykładów oraz dowodów na potwierdzenie swojej tezy również wzmocni twoją argumentację. Dostosuj swoje podejście i zaprezentuj dowody w sposób przystępny, aby zaangażować i przyciągnąć uwagę czytelników.
Tworzenie sensacji
Wykorzystaj emocjonalne elementy w narracji, które odwołują się do odbiorców. To może skutecznie wpływać na dynamikę percepcyjną i przyczynić się do głębszego zaangażowania w treści.
