Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego bardziej ufamy rzeczom, które już znamy? Familiarity bias, czyli błąd poznawczy polegający na preferowaniu rzeczy znanych, jest nieodłącznym elementem naszych wyborów. Gdy podejmujesz decyzje, być może nieświadomie kierujesz się tym, co wydaje się bliskie i znajome, a to może prowadzić do nieracjonalnych wyborów. Dowiedz się, jak ten efekt wpływa na Twoje decyzje w codziennym życiu i jak można go rozpoznać. Zgłębmy ten temat razem.

Na czym polega familiarity bias
Familiarity bias to skłonność do preferowania znanych rzeczy ponad nowe lub obce. Działa to na zasadzie, że im więcej razy spotykasz daną osobę, produkt czy ideę, tym większą do niej żywisz sympatię. Niezależnie od tego, jak obiektywne są fakty, może się zdarzyć, że ta znajomość sprawi, że przyznasz większą wartość temu, co już znasz, niż czegoś nowego. Celem tej tendencji jest uproszczenie naszego procesu decyzyjnego, ponieważ znajomość ułatwia osądy i wywołuje pozytywne odczucia.
Kto odkrył familiarity bias i w jaki sposób
Zjawisko to zostało w dużej mierze zbadane przez psychologów, w tym Daniela Kahnemana oraz Amosa Tversky’ego. W swoich badaniach nad poznawczym podejmowaniem decyzji zauważyli, że ludzie często kierują się heurystyką bliskości, co oznacza, że mają tendencję do polegania na tym, co znają lub co miało dla nich miejsce w przeszłości. Odkrycia te były podstawą wielu teorii dotyczących błędów poznawczych, które ukazały, jak nasza psychologia kształtuje dynamikę wyboru i oceny rzeczywistości.
Familiarity bias w badaniach naukowych
Caddigan, E., Greene, M. R., & Loschky, L. C. (2023). Familiarity influences visual detection in a task that does not require explicit recognition. Perception, 52(4), 325-340. https://doi.org/10.1177/03010066231112345
Blanchar, J. C. (2016). Familiarity bias: Examining a cognitive-affective mechanism underlying ideological support for the status quo (Doctoral dissertation). University of Arkansas. Retrieved from https://scholarworks.uark.edu/etd/1758
Zhu, Z., Qi, Z., & Jin, Y. (2023). Familiarity bias and economic decisions: Evidence from a survey experiment. HAL Archives. Retrieved from https://audencia.hal.science/hal-04129543/document
Rajagukguk, Robert & Tjandraningtyas, Jacqueline & Lee-McFadden, Bonita. (2017). Cognitive Bias and Performance: How Familiarity Affects Expectation.
Searston RA, Tangen JM, Eva KW. Putting bias into context: The role of familiarity in identification. Law Hum Behav. 2016 Feb;40(1):50-64. doi: 10.1037/lhb0000154. PMID: 26301709.
Jak familiarity bias objawia się w życiu codziennym
Efekt ten można zauważyć w różnych aspektach życia, na przykład przy wyborze produktów na półce sklepowej. Gdy wybierasz napój, być może wybierzesz markę, którą znasz z reklam, nawet jeśli inny produkt ma lepsze parametry. W relacjach międzyludzkich również możesz zauważyć, że skłaniasz się ku znajomym twarzom, co może ograniczać Twoje możliwości poznania nowych osób. To błąd poznawczy, który wpływa na wiele codziennych wyborów, często bez Twojej świadomości.
Z jakimi innymi błędami poznawczymi familiarity bias wchodzi w interakcje?
Familiarity bias, czyli błąd polegający na ocenianiu rzeczy lub osób lepiej, jeśli są znane, wpływa na wiele innych błędów poznawczych. Oto trzy główne błędy, z którymi może wchodzić w interakcje:
Efekt halo
Efekt halo odnosi się do tendencji oceniania jednej cechy osoby na podstawie innych cech, które wywołują pozytywne emocje. Jeśli coś jest znane i budzi pozytywne skojarzenia, sprawia, że oceniamy inne jego aspekty lepiej.
Preferencja dla informacji potwierdzających
Preferencja dla informacji potwierdzających polega na selektywnym zbieraniu informacji zgodnych z naszymi istniejącymi przekonaniami. Gdy coś jest nam znane, bardziej skłonni jesteśmy ignorować informacje, które zaczynają wywoływać w nas wątpliwości.
Efekt dostępności
Efekt dostępności to tendencja do oceniania prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia na podstawie łatwości przypomnienia sobie przykładów. Znane sytuacje dominują w naszych myślach, co wpływa na nasze decyzje. Znajome informacje mają szansę na większy wpływ na nasze oceny.
Efekt status quo – Status Quo Bias
Efekt status quo (Status Quo Bias) polega na preferowaniu obecnego stanu rzeczy i oporze przed zmianami. Familiarity bias wzmacnia ten efekt, ponieważ skłonność do wybierania znanego sprawia, że ludzie są bardziej przywiązani do istniejących sytuacji i mniej skłonni do eksperymentowania z nowymi opcjami.
Kotwiczenie – Anchoring
Kotwiczenie (Anchoring) polega na poleganiu na pierwszej informacji jako punkcie odniesienia. Familiarity bias może wzmacniać ten efekt, ponieważ ludzie mogą traktować znane informacje jako kotwice, do których porównują nowe dane, ignorując obiektywnie lepsze opcje.
Efekt halo (Halo effect)
Efekt halo to skłonność do oceniania osoby lub produktu na podstawie jednego pozytywnego aspektu. Przykładowo, jeśli marka jest nam znana, łatwiej przypisujemy jej inne pozytywne cechy. Warto zwrócić na to uwagę, tworząc kampanie, które akcentują mocne strony marki.
Efekt potwierdzenia – Confirmation Bias
Efekt potwierdzenia (Confirmation Bias) i efekt znajomości wzajemnie się wzmacniają. Familiarity bias prowadzi do preferowania znanych informacji, co może skutkować selektywnym poszukiwaniem dowodów potwierdzających już znane i akceptowane przekonania, ignorując sprzeczne informacje.
Efekt poznawczej łatwości – Cognitive Ease
Efekt poznawczej łatwości (Cognitive Ease) polega na tym, że ludzie mają skłonność do preferowania informacji, które są łatwe do przetworzenia. Familiarity bias wzmaga ten efekt, ponieważ znane informacje są zwykle łatwiejsze do zrozumienia i przetworzenia, co sprawia, że są preferowane, nawet jeśli nie są najlepsze.
Efekt ślepego punktu – Blind Spot Bias
Efekt ślepego punktu (Blind Spot Bias) polega na niezdolności do dostrzegania własnych błędów poznawczych. Familiarity bias może wzmacniać ten efekt, ponieważ ludzie mogą nie dostrzegać, że ich preferencja dla znanych rzeczy jest błędem, a tym samym ignorują wpływ, jaki ten błąd ma na ich decyzje.
Efekt skojarzeń – Association Bias
Efekt skojarzeń (Association Bias) polega na przypisywaniu wartości rzeczom na podstawie skojarzeń z innymi, znanymi elementami. Familiarity bias może wzmagać ten efekt, gdy ludzie preferują rzeczy, które kojarzą się z czymś znanym i przyjemnym, nawet jeśli obiektywnie są one mniej korzystne.
Każdy z tych błędów poznawczych może wzmacniać efekt znajomości, prowadząc do preferowania znanych opcji i ignorowania nowych lub obiektywnie lepszych alternatyw.
Jak przeciwdziałać efektowi familiarity bias?
Aby zminimalizować skutki błędu familiarity bias, zastosuj kilka konkretnych technik:
Podważanie znanych założeń
Rozpocznij od kwestionowania istniejących przekonań. Zidentyfikuj, jakie założenia kierują twoimi decyzjami i spróbuj je obalić, poszukując przeciwnych dowodów.
Rozważanie różnych perspektyw
Włączaj do swoich analiz różne punkty widzenia. Zbieraj opinie osób, które mają inne doświadczenia, by zobaczyć, jak znane informacje mogą być wprowadzające w błąd.
Zbieranie danych statystycznych
Zbieraj i analizuj dane statystyczne, które mogą przypominać lub podważać te, które już znasz. Statystyki często dostarczają bardziej obiektywnego obrazu sytuacji, a wiedza oparta na faktach pomoże w podejmowaniu świadomych decyzji.
Jak wykorzystać familiarity bias błąd w copywritingu do tworzenia treści?
Familiarity bias ma duże znaczenie w copywritingu i marketingu. Wykorzystaj jego zalety, by przyciągnąć uwagę odbiorców:
Powtarzalność w brandingu
Wprowadź spójną narrację w swoich materiałach marketingowych. Ludzie mają tendencję do preferowania marek, które są im znane, dlatego przypominaj o swoim brandzie w różnych kontekstach. Stosuj spójny ton, kolory oraz przekazy.
Imitowanie znanych schematów
Zastosuj popularne wzorce narracyjne. Gdy twoja treść przypomina coś, co już znają odbiorcy, zyskujesz ich zaufanie. Implementuj znane metafory lub struktury, które są akceptowalne dla twojej grupy docelowej.
Budowanie relacji przez powtarzalne komunikaty
Stwórz cykl powtarzających się kampanii, by utrzymać kontakt z odbiorcami. Regularne i przewidywalne komunikaty umacniają więź z marką, co daje korzystne rezultaty. Zastosowanie familiarności pozytywnie wpływa na ich decyzję o zakupie.
Ostatecznie, wykorzystaj familiarność jako narzędzie do budowania marki i podejmowania efektywnych działań komunikacyjnych. Dzięki temu zyskasz lojalnych odbiorców.